ରାକ୍ଷୀ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ଆକାଶରେ ଝଲସିବ ନୀଳ ଜହ୍ନ। ଏହା ୨୦୨୪ ମସିହାର ପ୍ରଥମ ସୁପରମୁନ୍ ଭାବେ ଦେଖାଯିବ। ଏହି ବିରଳ ତଥା ସୁନ୍ଦର ମହାଜାଗତିକ ଦୃଶ୍ୟକୁ ଲୋକେ ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖିପାରିବେ । ଆକାଶ ମେଘମୁକ୍ତ ଥିଲେ ଓଡ଼ିଶା ତଥା ଭାରତର ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହାକୁ ଖାଲି ଆଖିରେ ରାତି ସାରା ଦେଖିହେବ । ରାତି ୧୧ଟା ୫୬ରୁ କାଲି ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିବ। ଏକ ଇଂରାଜୀ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ମାସରେ ଦୁଇଟି ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପଡ଼ିଲେ ଦ୍ବିତୀୟ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାକୁ ନୀଳ ଜହ୍ନ ବା ନୀଳ-ସୁପରମୁନ୍ ଭାବେ ନାମିତ କରାଯାଏ ।
ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ଯେ ତେବେ ଏହି ଚନ୍ଦ୍ର ଏତେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କାହିଁକି? ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ରର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଏହି ଦିନ ଆମେ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ଦେଖିବା କି? ଆସନ୍ତୁ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପଛରେ ବିଜ୍ଞାନ ଆପଣଙ୍କୁ ଜଣାଉଛୁ।
ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଥିବୀ ଚାରିପଟେ ଘୂରି ବୁଲୁଥିବାରୁ ଏହା ବେଳେବେଳେ ପୃଥିବୀର ନିକଟତର ହୁଏ। ତେଣୁ କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ଏହା ପୃଥିବୀଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଦୂରେଇ ଯାଏ। ଯେତେବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଥିବୀ ନିକଟରେ ୯୦ ପ୍ରତିଶତ ପାଖରେ ହୋଇଥାଏ ସେତେବେଳେ ଏହା ସୁପର ମୁନ୍ ହୋଇଯାଇଥାଏ। କାରଣ ଏହି ଦିନ ଚନ୍ଦ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ନିକଟତର ଯୋଗୁଁ ଏହା ଆକାରରେ ସାମାନ୍ୟ ବଡ଼ ଓ ପ୍ରାୟ ୩୦ ପ୍ରତିଶତ ଅଧିକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଦେଖାଯାଏ। ଏହା ହେଉଛି ସୁପର ମୁନର କାହାଣୀ। ଏବେ ଆସନ୍ତୁ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ବିଷୟରେ ଜାଣିବା।
ଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଦିନ ସମାନ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ। ଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଦିନ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଦେଖାଯା’ନ୍ତି। ଚନ୍ଦ୍ର ଆଠଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଆକାଶରେ ଦେଖାଯାଏ। ବେଳେବେଳେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନୂଆ, ବେଳେବେଳେ ଅଧା ଓ ବେଳେବେଳେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ। ଚନ୍ଦ୍ର ପର୍ଯ୍ୟାୟର ଏକ ଚକ୍ର ଅଛି। ଏହା ଏକ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥାଏ। ସେଥିପାଇଁ ଆମେ ସାଧାରଣତଃ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷରେ ୧୨ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଦେଖୁ।
ଚନ୍ଦ୍ରର ପର୍ଯ୍ୟାୟଗୁଡିକର ଗୋଟିଏ ଚକ୍ର ପ୍ରକୃତରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାକୁ ୨୯.୫ ଦିନ ଲାଗେ। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ୧୨ଟି ଚନ୍ଦ୍ର ଚକ୍ର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବାକୁ ୩୫୪ ଦିନ ଲାଗେ। ଏହି କାରଣରୁ ୧୩ ତମ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ବର୍ଷରେ ପ୍ରତି ୨.୫ ବର୍ଷ କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ଦିନ ପରେ ଥରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହି ୧୩ ତମ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାକୁ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର କୁହାଯାଏ। ଅଗଷ୍ଟ ୧୯ ରେ ଆମେ ଏହି ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ଦେଖିବା। ନାସା ଅନୁଯାୟୀ ଶେଷ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ୩୦ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୩ ରେ ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରାୟ ଦୁଇରୁ ତିନି ବର୍ଷରେ ଥରେ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ହୁଏ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ୩୧ ମେ ୨୦୨୬ ରେ ଘଟିବ।
ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପାଇଁ ନୀଳ ଦେଖାଯିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟକର। ଯଦିଓ ଚନ୍ଦ୍ରର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଯଦି ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍ଗୀରଣ ହୁଏ ତେବେ ଚନ୍ଦ୍ରର ରଙ୍ଗ ଆମ ପାଇଁ ନୀଳ ଦେଖାଯାଏ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ଯେ ଏହା କିପରି ଓ କାହିଁକି ଘଟେ? ବାସ୍ତବରେ, ଯଦି ସେହି ରାତିରେ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍ଗୀରଣ ହୁଏ ତେବେ ଏହି ଚନ୍ଦ୍ର ନୀଳ ଦେଖାଯିବ। ଏହା ଅନେକ ଥର ଘଟିଛି। ଯଦି ଏଥର ରକ୍ଷାବନ୍ଧନ ଦିନ ମଧ୍ୟ ଏକ ବଡ଼ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍ଗୀରଣ ହୁଏ ତେବେ ଏହି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟ ଆମେ ଏକ ନୀଳ ଚନ୍ଦ୍ର ଦେଖିପାରିବା।
